Biến đổi khí hậu, khan hiếm tài nguyên và ý thức bảo vệ môi trường là những từ khóa có lượng tìm kiếm ngày càng cao. Trong đó, công nghiệp xanh, mô hình sản xuất ưu tiên việc bảo vệ môi trường, sử dụng hiệu quả tài nguyên và phúc lợi xã hội thay cho tập trung vào giá trị kinh tế.
Từ sản xuất, năng lượng đến nông nghiệp và xây dựng, các nguyên tắc công nghiệp xanh đang định hình lại cách các doanh nghiệp sản xuất định hình lại mô hình kinh doanh và lên kế hoạch phát triển bền vững.
1. Công nghiệp xanh là gì?
Về cốt lõi, công nghiệp xanh hướng tới việc tách rời tăng trưởng kinh tế khỏi suy thoái môi trường. Khái niệm này bao gồm:
- Hiệu quả Tài nguyên: Tối đa hóa việc sử dụng nước, năng lượng và nguyên liệu thô trong suốt quá trình sản xuất.
- Phòng ngừa ô nhiễm: Giảm thiểu khí thải, nước thải và chất thải nguy hại.
- Thiết kế Sản phẩm Bền vững: Tạo ra những sản phẩm có độ bền cao, dễ sửa chữa, có thể tái chế hoặc phân hủy sinh học.
- Kinh tế Tuần hoàn: Chuyển đổi chất thải thành tài nguyên có giá trị cho các chu kỳ sản xuất mới.
- Tích hợp Năng lượng Tái tạo: Chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng mặt trời, gió, địa nhiệt và các nguồn năng lượng sạch khác.
05 Yêu cầu về công nghiệp xanh của Bộ Xây dựng Thái Lan (Sawasdee, 2023)
2. Động lực của Cuộc cách mạng công nghiệp xanh
Quá trình chuyển đổi sang mô hình công nghiệp xanh được thúc đẩy bởi một loạt các yếu tố:
- Yêu cầu Môi trường: Nhu cầu cấp thiết trong việc chống lại biến đổi khí hậu, ô nhiễm không khí và nước, mất đa dạng sinh học đòi hỏi một cách tiếp cận mới đối với ngành công nghiệp.
- Khung Phát triển Bền vững Toàn cầu: Thỏa thuận Paris, Các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) và các mục tiêu khí hậu quốc gia cung cấp lộ trình chuyển đổi xanh.
- Chính sách và Ưu đãi của Chính phủ: Các quy định, trợ cấp và ưu đãi thuế đang khuyến khích các doanh nghiệp áp dụng các hoạt động thân thiện với môi trường.
- Nhu cầu của người tiêu dùng: Ngày càng nhiều người tiêu dùng tìm kiếm các sản phẩm và dịch vụ từ các công ty thể hiện trách nhiệm với môi trường.
- Áp lực từ Nhà đầu tư: Các nhà đầu tư đang nhận ra rủi ro của biến đổi khí hậu và cơ hội vốn có trong các doanh nghiệp bền vững, chuyển hướng đầu tư sang các ngành công nghiệp xanh.
- Đổi mới Công nghệ: Những tiến bộ trong công nghệ sạch, hệ thống năng lượng tái tạo và quy trình sử dụng hiệu quả tài nguyên đang giúp các hoạt động công nghiệp xanh dễ tiếp cận và tiết kiệm chi phí hơn.
Bốn cuộc cách mạng công nghiệp và mối liên hệ của chúng với vấn đề môi trường
3. Lợi ích của công nghiệp xanh
Mô hình công nghiệp xanh mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp, xã hội và môi trường:
- Bảo vệ môi trường: Giảm phát thải khí nhà kính, bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ hệ sinh thái, cải thiện chất lượng không khí và nước.
- Tăng trưởng Kinh tế và Tạo việc làm: Kích thích đổi mới, tạo ra thị trường mới và tạo cơ hội việc làm trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, công nghệ sạch và sản xuất bền vững.
- Nâng cao Khả năng Cạnh tranh: Cải thiện hình ảnh thương hiệu, thu hút người tiêu dùng có ý thức về môi trường và mở ra cánh cửa cho các thị trường có tiêu chuẩn môi trường nghiêm ngặt.
- Tiết kiệm Chi phí: Giảm chi phí năng lượng và vật liệu thông qua cải thiện hiệu quả và giảm thiểu chất thải.
- Cải thiện Sức khỏe Cộng đồng: Giảm tác động sức khỏe của ô nhiễm và thúc đẩy các cộng đồng khỏe mạnh hơn.
- Khả năng chống chịu với Tác động của Khí hậu: Giúp các doanh nghiệp và nền kinh tế thích ứng với ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, đảm bảo sự bền vững lâu dài.
Hiệu quả năng lượng và công nghệ sạch tạo ra nhiều cơ hội việc làm hơn trong lĩnh vực Năng lượng theo British Columbia, Canada (Teach Climate Justice, 2023)
4. Các Lĩnh vực Chính trong công nghiệp xanh
Cuộc cách mạng công nghiệp xanh đang lan tỏa đến nhiều lĩnh vực của nền kinh tế:
- Năng lượng Tái tạo: Điện mặt trời, điện gió, thủy điện, năng lượng địa nhiệt, sinh khối…
- Hiệu quả Năng lượng: Công nghệ và thực hành tối ưu hóa việc sử dụng năng lượng trong xây dựng, giao thông vận tải.
- Xây dựng Xanh: Vật liệu xây dựng bền vững, thiết kế tiết kiệm năng lượng.
- Sản xuất Sạch: Phòng ngừa ô nhiễm, hiệu quả tài nguyên, áp dụng các nguyên tắc kinh tế tuần hoàn.
- Nông nghiệp Bền vững: Thực hành canh tác tái tạo, tiết kiệm nước
- Du lịch sinh thái: Du lịch giảm thiểu tác động môi trường,
- Quản lý Chất thải và Tái chế: Công nghệ và hệ thống tiên tiến để phân loại, xử lý chất thải.
Các yếu tố cần xem xét của Công trình Xanh (Cole, 2019)
5. Câu chuyện thành công nổi bật trong ngành công nghiệp xanh
Trên toàn cầu, nhiều công ty thuộc các lĩnh vực khác nhau đang minh chứng tính khả thi và lợi nhuận của các hoạt động công nghiệp xanh. Sau đây là một vài ví dụ tiêu biểu:
5.1. Tesla: Cuộc Cách Mạng về Xe Điện và Năng lượng Xanh
Tầm nhìn đột phá của Tesla đã cách mạng hóa ngành vận tải và năng lượng. Sự tập trung của công ty vào xe điện (EV) và các giải pháp năng lượng tái tạo (năng lượng xanh) tích hợp làm nền tảng cho sứ mệnh đẩy nhanh quá trình chuyển đổi của thế giới sang phát triển bền vững.
Cuộc Cách mạng Xe Điện:
- Đột phá về Hiệu suất: Các mẫu EV hiệu suất cao của Tesla, như Model S và Model 3, đã xóa tan định kiến về những chiếc xe điện chậm chạp với phạm vi di chuyển hạn chế. Điều này chuyển dịch nhận thức của người tiêu dùng và thu hút một thị trường rộng lớn hơn đến với xe điện.
- Mạng lưới Trạm sạc Nhanh: Giải quyết nỗi lo về quãng đường, Tesla đã xây dựng một mạng lưới toàn cầu các Trạm sạc Nhanh, tạo điều kiện cho việc di chuyển đường dài bằng EV và thúc đẩy mức độ phổ biến của dòng xe này.
- Tối ưu hóa phần mềm: Các bản cập nhật phần mềm thường xuyên, với những cải tiến như chế độ Tự lái (Autopilot), duy trì lợi thế công nghệ của Tesla.
Sử dụng Năng lượng Tái tạo:
- Mái nhà Năng lượng Mặt trời và Powerwall: Các mái nhà năng lượng mặt trời và pin gia dụng Powerwall của Tesla cho phép người tiêu dùng tạo ra và lưu trữ năng lượng sạch của chính họ, thúc đẩy tính độc lập về năng lượng và giảm sự phụ thuộc vào các lưới điện truyền thống.
- Phá vỡ các Mô hình Năng lượng: Cách tiếp cận “tất cả trong một” của Tesla (xe điện, mặt trời, lưu trữ pin) thách thức các hệ thống năng lượng tập trung, trao quyền cho các cá nhân trở thành người tham gia tích cực trong quá trình chuyển đổi năng lượng sạch.
Tác động và Tương lai:
- Chất xúc tác cho Thị trường EV: Tesla đã đẩy nhanh quá trình chuyển đổi của ngành công nghiệp ô tô sang điện khí hóa, với các nhà sản xuất ô tô lớn khác nối gót theo sau.
- Đưa Phát triển Bền vững thành Xu hướng Chủ đạo: Tesla nâng cao nhận thức của người tiêu dùng về các lựa chọn xe điện và năng lượng tái tạo, thúc đẩy sự quan tâm rộng rãi của công chúng đối với các giải pháp bền vững.
Thách thức và Cơ hội:
- Tương đương về Giá: Việc liên tục giảm chi phí vẫn là yếu tố then chốt để đưa xe điện đến với thị trường rộng lớn hơn.
- Cơ sở hạ tầng Sạc: Cần mở rộng thêm các mạng lưới trạm sạc để giải quyết triệt để vấn đề về cự ly di chuyển.
- Phát triển Công nghệ Pin: Những cải tiến về phạm vi, tốc độ sạc và chi phí sẽ thúc đẩy hơn nữa việc ứng dụng EV.
Mô hình kinh doanh bền vững của Tesla (Tesla, 2023)
5.2. Unilever – Cam Kết Chuyển Đổi Mô Hình Kinh Doanh Vì Bền Vững
Unilever, một trong những công ty hàng tiêu dùng lớn nhất thế giới, đã thực hiện một cam kết táo bạo để chuyển đổi mô hình kinh doanh của mình và trở thành công ty dẫn đầu trong lĩnh vực phát triển bền vững. Nghiên cứu điển hình này khám phá cách tiếp cận đa diện của Unilever nhằm đạt được các mục tiêu môi trường đầy tham vọng.
Kế hoạch Sống Bền Vững của Unilever (USLP):
- Giảm một nửa Tác động Môi trường: Unilever đặt mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính, sử dụng nước và tạo ra chất thải trong suốt vòng đời sản phẩm, bao gồm cả sản xuất và tiêu dùng.
- Vận hành Không Chất thải: Công ty phấn đấu loại bỏ chất thải không nguy hại tại các cơ sở của mình và trong toàn bộ chuỗi cung ứng, tìm kiếm các giải pháp tuần hoàn để giảm thiểu lượng rác thải đưa đến bãi chôn lấp.
- Tìm nguồn Cung ứng Bền vững: Unilever cam kết 100% nguyên liệu nông sản của mình được lấy từ các nguồn bền vững, giúp giảm thiểu tác động môi trường liên quan đến sản xuất nguyên liệu thô.
Chiến lược & Sáng kiến:
- Mục tiêu dựa trên Cơ sở Khoa học: Unilever đặt ra các mục tiêu dựa trên cơ sở khoa học, hợp tác với các tổ chức như Sáng kiến Mục tiêu dựa trên Khoa học (SBTi) để đảm bảo mục tiêu đề ra đủ tham vọng và phù hợp với các mục tiêu giảm thiểu biến đổi khí hậu.
- Tích hợp Năng lượng Tái tạo: Công ty đầu tư vào các nguồn năng lượng tái tạo trong các cơ sở sản xuất và hướng tới một lưới điện tái tạo 100% vào năm 2030.
- Đổi mới Sản phẩm: Unilever cải tiến công thức sản phẩm để giảm mức tiêu thụ nước và năng lượng trong quá trình sử dụng. Ngoài ra, họ còn tìm tòi các giải pháp giảm thiểu chất thải bao bì và tăng khả năng tái chế.
- Hợp tác với Nhà cung cấp: Unilever hợp tác với các nhà cung cấp để cải thiện các hoạt động bền vững trong chuỗi cung ứng rộng lớn của mình.
Unilever’s program towards circular economy
6. Công nghiệp xanh: Nắm bắt cơ hội, vượt qua thách thức
Sự trỗi dậy của ngành công nghiệp xanh mang đến một tương lai hứa hẹn cho phát triển bền vững. Tuy nhiên, bên cạnh những tiềm năng to lớn, các doanh nghiệp cũng phải đối mặt với nhiều thách thức trong quá trình chuyển đổi.
- Tính Phức Tạp của Chuỗi Cung Ứng Toàn Cầu: Quản lý tác động môi trường xuyên suốt chuỗi cung ứng đa tầng là một bài toán hóc búa. Doanh nghiệp cần đảm bảo tính minh bạch và hợp tác giữa các khâu, từ nhà cung cấp nguyên liệu đến đơn vị vận chuyển.
- Thay đổi Hành Vi Người Tiêu Dùng: Khuyến khích người tiêu dùng lựa chọn sản phẩm bền vững và giảm thiểu chất thải là một nhiệm vụ lâu dài. Việc nâng cao nhận thức và tạo nhu cầu thị trường đòi hỏi chiến lược marketing hiệu quả và thông tin rõ ràng về tính bền vững của sản phẩm.
- Chính Sách Phát Triển Bền Vững: Các chính sách về môi trường, chất thải và nông nghiệp bền vững có sự khác biệt giữa các quốc gia. Doanh nghiệp cần linh hoạt thích ứng và điều chỉnh hoạt động phù hợp với từng thị trường mục tiêu.Overcoming Challenges, Seizing the Opportunities
Cơ Hội cho Doanh Nghiệp Việt Nam:
- Hỗ trợ từ Chính Phủ: Việt Nam đang đẩy mạnh khuyến khích phát triển công nghiệp xanh thông qua chính sách ưu đãi, hỗ trợ tài chính và thuế. Đây là động lực giúp doanh nghiệp tiếp cận vốn đầu tư và công nghệ trong quá trình chuyển đổi.
- Nhu cầu Tăng Cao từ Thị Trường: Nhu cầu về sản phẩm bền vững ngày càng tăng cao từ cả thị trường trong nước và quốc tế. Doanh nghiệp tiên phong trong hoạt động thân thiện với môi trường có cơ hội nâng cao uy tín và chiếm lĩnh thị phần xanh.
- Đẩy mạnh Đầu tư Xanh: Làn sóng đầu tư hướng đến phát triển bền vững (ESG investing) đang ảnh hưởng mạnh mẽ đến cách thức đánh giá doanh nghiệp. Doanh nghiệp thể hiện tốt yếu tố môi trường, xã hội và quản trị sẽ thu hút vốn đầu tư từ trong và ngoài nước.
7. Công nghiệp xanh: Bệ phóng cho các nền kinh tế đang phát triển
Đối với các quốc gia đang phát triển như Việt Nam, cuộc cách mạng công nghiệp xanh mang đến một cơ hội đặc biệt để vượt qua các ngành công nghiệp truyền thống gây ô nhiễm và xây dựng một nền tảng kinh tế bền vững.
Bằng cách áp dụng các nguồn năng lượng tái tạo, phương thức sản xuất sử dụng hiệu quả tài nguyên và các hoạt động nông nghiệp bền vững, các quốc gia này có thể thu hút đầu tư nước ngoài, tạo việc làm và cải thiện đời sống cho người dân.
Việt Nam đứng thứ 2 trong số các nền kinh tế đang phát triển về thu hút FDI vào năng lượng tái tạo (VN, 2023)
8. Vai trò của công nghệ và đổi mới sáng tạo
Các tiến bộ công nghệ đang liên tục mở ra những khả năng mới cho ngành công nghiệp xanh:
- Lưu trữ Năng lượng: Những đột phá trong công nghệ pin và các giải pháp lưu trữ năng lượng khác đóng vai trò quan trọng trong việc giúp các nguồn năng lượng tái tạo trở nên đáng tin cậy và cạnh tranh hơn.
- Lưới Điện Thông Minh: Lưới điện thông minh tối ưu hóa phân phối năng lượng, tích hợp năng lượng tái tạo và trao quyền cho người tiêu dùng quản lý mức sử dụng năng lượng.
- Khoa học Vật liệu: Sự phát triển của vật liệu sinh học, nhựa có thể phân hủy và các kỹ thuật tái chế sáng tạo đang cách mạng hóa thiết kế sản phẩm và giảm thiểu chất thải.
- Phân Tích Dữ Liệu và Trí Tuệ Nhân Tạo: Các hệ thống hỗ trợ bởi AI có thể nâng cao hiệu quả năng lượng, tối ưu hóa quản lý tài nguyên và dự đoán các rủi ro môi trường.
9. Tương lai của ngành công nghiệp xanh: Lộ trình phát triển bền vững
Ngành công nghiệp xanh không chỉ đơn thuần là một xu hướng mà là một đòi hỏi cấp bách về kinh tế, môi trường và xã hội. Khi cộng đồng toàn cầu nỗ lực đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững và tạo ra một thế giới trung hòa carbon thực sự, các nguyên tắc của ngành công nghiệp xanh sẽ đóng vai trò tiên phong trong quá trình chuyển đổi này.
Các doanh nghiệp đón đầu xu thế bền vững sẽ là những đơn vị dẫn đầu của tương lai, thúc đẩy đổi mới, sáng tạo, thu hút khách hàng và nhà đầu tư, đồng thời xây dựng khả năng chống chịu trong một thế giới luôn thay đổi.
Các chính phủ tạo ra môi trường chính sách thuận lợi sẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế xanh, tạo việc làm và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân.
Cuộc cách mạng công nghiệp xanh là một thách thức lớn nhưng cũng là cơ hội cho thời đại của chúng ta. Bằng cách hợp tác, nắm bắt đổi mới và đầu tư vào một tương lai bền vững, FPT IS đồng hành cùng các doanh nghiệp/tổ chức tạo ra một nền kinh tế thịnh vượng hài hòa với hành tinh.
Nguồn: fpt-is.com
