8,8 triệu tấn thực phẩm bị lãng phí, tương đương 3,9 tỉ USD, khoảng 2% GDP của Việt Nam tạo nên nhiều ‘điểm nóng ô nhiễm’ do tích tụ rác thải thực phẩm.
Việt Nam đang lãng phí thực phẩm như thế nào?
Việt Nam đứng thứ 2 về chỉ số lãng phí thực phẩm trong khu vực. Hơn 50% thức ăn bị lãng phí ban đầu được tạo ra do tâm lý “để phần” cho những người không thể có mặt trong bữa ăn đó cùng gia đình. 49% những người để thức ăn trong tủ lạnh sẽ quên lãng nó đến khi đồ ăn không còn ăn được. 35% không biết cách kiểm soát khẩu phần ăn (khi chế biến, nấu nướng) một cách hợp lý dẫn đến nấu dư thừa so với nhu cầu ăn uống của gia đình.
Người tiêu dùng không biết đầy đủ về vấn đề lãng phí thực phẩm để lập kế hoạch bữa ăn hợp lý, giảm tình trạng mua quá nhiều, và – quan trọng nhất – tránh vứt bỏ thực phẩm đã qua ngày tốt nhất.
Hình ảnh minh họa
Tại Việt Nam, cơm/bún/phở/mì chiếm tỉ trọng lớn nhất trong biểu đồ những loại thức ăn bị lãng phí (68%). Kế đến là thịt/cá nấu chín (53%) và rau củ (44%).
Chuỗi cung ứng, hạ tầng logistic, các vấn đề sau thu hoạch là nguyên nhân làm thực phẩm giảm chất lượng. Năm 2020, theo một khảo sát của Bộ NN&PTNT, tỉ lệ thất thoát thực phẩm, nông sản trước chế biến trung bình của trái cây Việt Nam là 10%, rau củ là 20 – 50%, thủy hải sản từ 30 – 35%. Tổn thất lương thực vào khoảng 10 – 15%.
Nhiều điểm nóng ô nhiễm do tích tụ rác thải thực phẩm
Ước tính, tổng lượng thực phẩm thất thoát từ chuỗi cung ứng Việt Nam tương đương 60% lượng chất thải rắn.
Các chuyên gia y tế cảnh báo các đô thị sẽ rơi vào khủng môi trường, dịch bệnh nếu không xử lý được vấn đề về tích tụ rác thải thực phẩm. Mặt khác, để bù đắp cho lượng lương thực bỏ đi, chuỗi cung ứng càng tăng tốc để sản xuất ra nhiều hơn, vô hình chung tạo ra nhiều phát thải hơn. Trong khoảng 20 năm kể từ 1990, ngành thực phẩm toàn cầu tăng trưởng khoảng 40%, đóng góp từ 16 – 18 triệu tấn CO2. Ước tính 35% lượng phát thải do con người tạo ra đến từ hệ thống thực phẩm. Tất cả các yếu tố này đang gây cản trở đáng kể cho quá trình giảm phát thải carbon toàn cầu, ảnh hưởng tiêu cực đến những nỗ lực chống biến đổi khí hậu và phát triển bền vững.
Rác thải thực phẩm là một vấn đề của toàn cầu, một trong những nguyên nhân gây nên ô nhiễm môi trường sống hiện nay. Khí metan từ rác thải thực phẩm tạo ra 3,3 tỉ tấn khí nhà kính mỗi năm và chiếm khoảng 7% tổng lượng khí thải. Việc xử lý chất thải nói chung không đúng cách còn gây ô nhiễm đất và nguồn nước.
“Nếu không kiểm soát tốt cũng như không có biện pháp xử lý phù hợp, khoa học ngay từ trong quá trình sản xuất và sau khi sử dụng, hệ quả từ rác thải thực phẩm không hề nhỏ” – GS.TS Đặng Kim Chi nhận định.
Việt Nam giải quyết những thách thức về chất thải thực phẩm
Tương tự như cách giới trẻ xúc tác hành động thay đổi khí hậu, rác thải thực phẩm cũng cần có một hoạt động tích cực.
Việt Nam không đứng ngoài trong cuộc chiến chống lãng phí thực phẩm. Năm 2018, Kế hoạch hành động quốc gia về “Không còn nạn đói ở Việt Nam đến năm 2025” đã được thông qua. Một trong những mục tiêu của Kế hoạch là đến năm 2025 “lương thực không bị thất thoát, lãng phí”.
Trước hết phải kiểm soát ngay từ nguồn sản xuất, ngăn chặn những chất độc hại có trong sản phẩm từ nguồn phát sinh ra chất thải. Khi giải pháp này được kiểm soát tốt, chất thải thực phẩm sẽ được tái sử dụng, tái chế thành thức ăn chăn nuôi, phân bón vi sinh.
Cùng với đó, biện pháp thứ 2 phải kiểm soát gắt gao các nguồn chất thải thực phẩm. Biện pháp thứ 3, đòi hỏi sự đóng góp của khoa học, khi chất thải thực phẩm đã bị nhiễm độc và cần xử lý thì phải tìm giải pháp tách hoặc vô hiệu hóa độc chất đi theo chất thải thực phẩm trước khi đưa nó tái chế thành thức ăn chăn nuôi, phân bón hữu cơ.
Hình ảnh minh họa
Bên cạnh việc kiểm soát ngay từ nguồn sản xuất, theo Phó Viện trưởng Viện Tài nguyên, Môi trường và Phát triển cộng đồng Trần Thị Hương, cần tận dụng rác thải thực phẩm như một nguồn tài nguyên. Đây là xu hướng chung của cả thế giới để vận hành một nền kinh tế tuần hoàn có triệt để hạn chế các tác động ô nhiễm môi trường, tận dụng phế phẩm thành nguyên liệu.
Là một người tiêu dùng cùng với trách nhiệm là công dân toàn cầu để bảo vệ môi trường, bạn có thể mua các sản phẩm từ tự nhiên không qua chế biến, tìm hiểu cách xử lý rác thải thực phẩm đúng cách, kế hoạch bữa ăn và thậm chí là bắt đầu ủ rác thực phẩm trong vườn để tránh lãng phí thực phẩm.
Nguồn: Sở Tài Nguyên và Môi Trường tỉnh Nghệ An
